Kandinsky Wassily
1866-1944
Γεννημένος από εύπορη οικογένεια στη Ρωσία το 1866, αντλεί στοιχεία από την πλούσια ρώσικη παράδοση, εντυπώσεις από ταξίδια κατά την εφηβεία, όπου πρωτοσχηματίζεται η εντύπωση της αίσθησης θερμότητας και ήχου των χρωμάτων και σε συνδυασμό με τη μουσική παιδεία, εδραιώνονται οι βάσεις για τη μετέπειτα πορεία.
To 1886 ξεκινά τις σπουδές του σε Νομική και Οικονομικά. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές και ενώ ξεκινά ακαδημαϊκή καριέρα, μια έκθεση ζωγραφικής των Ιμπρεσιονιστών στη Μόσχα (1895) αφυπνίζει την φύση του καλλιτέχνη. Ξέρει ότι είναι «Ή τώρα ή ποτέ» και ξεκινά σπουδές ζωγραφικής σε ηλικία 30 ετών στη Βασιλική Ακαδημία του Μονάχου.
Το 1900 ιδρύει την καλλιτεχνική ομάδα «φάλαγγα» και το 1910 την ομάδα του «γαλάζιου καβαλάρη».Ταξιδεύει πολύ, εκθέτει έργα, γράφει άρθρα για την τέχνη και δίνει μια νέα ώθηση στην τέχνη μέσα από τις καλλιτεχνικές ομάδες, μαζί με άλλους κορυφαίους καλλιτέχνες της εποχής.Το 1917 μετά από ένα γάμο και μια μακροχρόνια σχέση, γνωρίζει και παντρεύεται τη Nina Andreevsky, με την οποία θα μοιραστεί την υπόλοιπη ζωή του. Την ίδια χρονιά ανακηρύσσεται μέλος του Τμήματος Καλών Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας στη Ρωσία και καθηγητής στην Ακαδημία Τεχνών της Μόσχας.Το 1919 ο Walter Gropius ιδρύει τη σχολή «Bauhaus» στη Weimar και το 1922 καλεί τον W. Kandinsky να διδάξει μαζί με άλλα μεγάλα ονόματα στην τέχνη. Το 1924 μαζί με Klee, Feininger, Jawlensky σχηματίζουν την ομάδα «οι τέσσερις γαλάζιοι». Συνεχίζει τα ταξίδια και τις εκθέσεις σε όλο τον κόσμο, παράλληλα με το διδακτικό και συγγραφικό έργο του. Το Bauhaus μεταφέρεται στο Dessau και στη συνέχεια στο Βερολίνο, το 1932.Το 1933, κάτω από την πίεση και τις επιθέσεις του ναζισμού στη Γερμανία, το Bauhaus διαλύεται και τα μέλη του καταφεύγουν σε άλλες χώρες. Το 1934 πηγαίνει στο Παρίσι.
1866-1944
Γεννημένος από εύπορη οικογένεια στη Ρωσία το 1866, αντλεί στοιχεία από την πλούσια ρώσικη παράδοση, εντυπώσεις από ταξίδια κατά την εφηβεία, όπου πρωτοσχηματίζεται η εντύπωση της αίσθησης θερμότητας και ήχου των χρωμάτων και σε συνδυασμό με τη μουσική παιδεία, εδραιώνονται οι βάσεις για τη μετέπειτα πορεία.
To 1886 ξεκινά τις σπουδές του σε Νομική και Οικονομικά. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές και ενώ ξεκινά ακαδημαϊκή καριέρα, μια έκθεση ζωγραφικής των Ιμπρεσιονιστών στη Μόσχα (1895) αφυπνίζει την φύση του καλλιτέχνη. Ξέρει ότι είναι «Ή τώρα ή ποτέ» και ξεκινά σπουδές ζωγραφικής σε ηλικία 30 ετών στη Βασιλική Ακαδημία του Μονάχου.
Το 1900 ιδρύει την καλλιτεχνική ομάδα «φάλαγγα» και το 1910 την ομάδα του «γαλάζιου καβαλάρη».Ταξιδεύει πολύ, εκθέτει έργα, γράφει άρθρα για την τέχνη και δίνει μια νέα ώθηση στην τέχνη μέσα από τις καλλιτεχνικές ομάδες, μαζί με άλλους κορυφαίους καλλιτέχνες της εποχής.Το 1917 μετά από ένα γάμο και μια μακροχρόνια σχέση, γνωρίζει και παντρεύεται τη Nina Andreevsky, με την οποία θα μοιραστεί την υπόλοιπη ζωή του. Την ίδια χρονιά ανακηρύσσεται μέλος του Τμήματος Καλών Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας στη Ρωσία και καθηγητής στην Ακαδημία Τεχνών της Μόσχας.Το 1919 ο Walter Gropius ιδρύει τη σχολή «Bauhaus» στη Weimar και το 1922 καλεί τον W. Kandinsky να διδάξει μαζί με άλλα μεγάλα ονόματα στην τέχνη. Το 1924 μαζί με Klee, Feininger, Jawlensky σχηματίζουν την ομάδα «οι τέσσερις γαλάζιοι». Συνεχίζει τα ταξίδια και τις εκθέσεις σε όλο τον κόσμο, παράλληλα με το διδακτικό και συγγραφικό έργο του. Το Bauhaus μεταφέρεται στο Dessau και στη συνέχεια στο Βερολίνο, το 1932.Το 1933, κάτω από την πίεση και τις επιθέσεις του ναζισμού στη Γερμανία, το Bauhaus διαλύεται και τα μέλη του καταφεύγουν σε άλλες χώρες. Το 1934 πηγαίνει στο Παρίσι.
Οι Γερμανοί καταστρέφουν έργα πρωτοπόρων ζωγράφων, μεταξύ των οποίων 57 έργα του Κandinsky. To 1939 παίρνει τη Γαλλική ιθαγένεια. Στις 13 Δεκεμβρίου του 1944 ο γαλάζιος καβαλάρης πεθαίνει.«Και ο καθένας που εμβαθύνει στους κρυμμένους εσωτερικούς θησαυρούς της τέχνης του, είναι ένας αξιοζήλευτος συνεργάτης στην πνευματική πυραμίδα, η οποία πρόκειται να φθάσει στον ουρανό». W.K.«Ήταν ηλιοβασίλεμα, γύριζα στο σπίτι μου με το κουτί γεμάτο χρώματα αφού είχα καταπιαστεί με μια σπουδή, βυθισμένος ακόμη μέσα στα όνειρά μου και στην ανάμνηση της δουλειάς που είχα κάνει, όταν ξαφνικά είδα μια εικόνα εκπληκτικής ομορφιάς που έλαμπε ένα εσωτερικό φώς. Έμεινα εμβρόντητος, κατόπιν πλησίασα την εικόνα - κρυπτογράφημα όπου δεν έβλεπα παρά σχήματα και χρώματα, και που το νόημά του έμενε ακατανόητο για μένα»...(Ανασκοπήσεις, W.K. )Η εμπειρία αυτή όπως περιγράφεται από τον Wassily Kandinsky, αναφέρεται στην εντύπωση που του προκάλεσε ένας δικός του πίνακας κρεμασμένος ανάποδα. Αποτέλεσε αφορμή για να ξεκινήσει την αναζήτηση της έκφρασης της «εσωτερικής αναγκαιότητας», μέσα από τις εκφραστικές και συμβολικές ενώσεις του χρώματος, το ρόλο της γραμμής και του σημείου και την αλληλοπροσαρμογή τους στη ζωγραφική επιφάνεια.O καλλιτέχνης πασχίζει να βρει νέους νόμους σε έναν κόσμο του γίγνεσθαι, νόμους που να μη νοθεύουν την πραγματικότητα, αλλά να την παρουσιάζουν με μια Ηρακλείτεια χειρονομία στο θεατή.
Ξεπερνώντας το περιοριστικό στοιχείο της φόρμας, της μορφής, δίνει ώθηση στην αναζήτηση του περιεχομένου, την απήχηση που προκαλούν στην ανθρώπινη συνείδηση οι διάφορες πτυχές του φαινομενικού κόσμου.Η φόρμα από μόνη της μπορεί να υπάρξει αυτόνομα. Το χρώμα όχι. Το χρώμα δεν επιτρέπει την απεριόριστη επέκτασή του. Είναι κανείς σε θέση μόνο να σκέφτεται το απεριόριστο κόκκινο ή να το βλέπει πνευματικά. Κάθε χρώμα έχει τη δική του εσωτερική δόνηση και ήχο. Η φόρμα μπορεί να αποτελεί μια οριοθέτηση, το σχεδιασμό ενός υλικού αντικειμένου ή ένα αφηρημένο όν, όπως ένα γεωμετρικό σχήμα. Ένα τρίγωνο είναι ένα ον με το δικό του ήχο και άρωμα. Κάθε αντικείμενο είναι ένα ον με τη δική του ζωή και την αναπόφευκτα αναβλύζουσα από αυτήν ενέργεια.Η εσωτερική αναγκαιότητα ωθεί και καθοδηγεί τον καλλιτέχνη στην κατάλληλη επιλογή και συνδυασμό χρώματος - φόρμας - αντικειμένου με σκοπό την επωφελή προσέγγιση της ανθρώπινης ψυχής. Το ανοιχτό μάτι του καλλιτέχνη πρέπει να κατευθύνεται στην εσωτερική του ζωή και το αυτί του πρέπει να είναι στραμμένο στο στόμα της εσωτερικής αναγκαιότητας.
Ο δρόμος που οδήγησε σε αυτά τα συμπεράσματα ήταν ο συνδυασμός εσωτερικής εμπειρίας και γνώσης και προσωπικών βιωμάτων που εκφράζονται στην ζωγραφική του Kandinsky. Υπερβαίνοντας τη χρωματική αναζήτηση των ιμπρεσιονιστών και την προσπάθεια απόδοσης των εναλλαγών και αντικατοπτρισμών του φωτός και τη μορφική αυστηρότητα των κυβιστών, συνδύασε χρώμα και μορφή με την εσωτερική ώθηση να εκφράσει κάτι ιδεατό, κάτι πέρα από το φαινομενικό. Ενσωμάτωσε στη ζωγραφική εμπειρία και παρατήρηση στοιχεία που ανακαλύπτουμε τις ρίζες τους στη σοφία των αρχαίων φιλοσόφων. Στο συγγραφικό του έργο χρησιμοποιεί σαν πηγές, όχι μόνο τους αρχαίους κλασσικούς φιλοσόφους, αλλά και αξιόλογους θεοσοφιστές, όπως η H.P. Blavatsky.Το στοιχείο αυτό εσωτερικής αφύπνισης απεικονίζεται έκδηλα σε έργα που αποτελούν ζωγραφική απόδοση καθαρά μουσικών ήχων, όχι μόνο συμβολικά ως συναισθηματική έκφραση, αλλά και περισσότερο συγκεκριμένα, όπως ενός κοντσέρτου για πιάνο του Schoenberg, που εισήγαγε τη 12φωνική κλίμακα στη μουσική, ως εξέλιξη της 7τονης κλίμακας.
Πολλοί συγγραφείς και ερευνητές συγκέντρωσαν στοιχεία που απεικονίζουν την αύρα και τις χρωματικές αποχρώσεις και δονήσεις στο χώρο, αρχικά από περιγραφές και σχέδια ενορατικών. Αργότερα αυτό αποδείχτηκε μέσα από την απεικόνιση και φωτογράφιση της αύρας με τη μέθοδο Kirlian.Στο βιβλίο Σκεπτομορφές των A. Bessant, C.W.Leadbeater, υπάρχει πλούσιο υλικό σε σχέση με το χαρακτήρα των χρωμάτων και την έκφραση μέσα από αυτά συναισθηματικών (αγάπη, θυμός) ή και φυσικών (ασθένεια, τραυματισμός) καταστάσεων, που απεικονίζονται με ζωγραφική.Εντυπωσιακή είναι η περιγραφή και απόδοση σε πίνακα του χρωματικού και μορφικού μεγαλείου που εκπέμπεται κατά την ηχητική δόνηση ενός έργου του Wagner. Επίσης έχουν γίνει πειράματα και μελέτες σχετικά με τη θεραπευτική δύναμη των χρωμάτων, σχετιζόμενα με την εσωτερική δόνηση των χρωμάτων και την φυσική, ψυχική και πνευματική κατάσταση προς την οποία ωθούν το αντικείμενο που εκτίθεται στην επίδρασή τους.
Η χρωματική συσχέτιση του γαλάζιου με το ουράνιο στοιχείο είναι κάτι πέρα από την απλοϊκή ερμηνεία της απόδοσης του χρώματος του ουρανού. Είναι το ουράνιο στοιχείο, είναι ο ήχος του αυλού, του φλάουτου, του βιολοντσέλου, είναι η αφοσίωση, η ευλάβεια, η ανύψωση και το άνοιγμα προς τον ουρανό. Ο Παράκελσος εκφράζει αυτή την ανύψωση και ένωση του ανθρώπινου με το ουράνιο... «ο άνθρωπος πλέει προς τους γονείς του και συνομιλεί με τα άστρα»...Η Ερμητική Επιστήμη μιλάει για την «αιθερική ουσία» ως ένα ανώτερο βαθμό δονήσεων της Ύλης. Η περιστροφή ενός αντικειμένου που κινείται με πολύ μεγάλη ταχύτητα (π.χ.σβούρα), αρχικά ανεπαίσθητα και όλο και πιο έντονα δημιουργεί τον ήχο μιας νότας που υψώνεται στη μουσική κλίμακα και εμφανίζονται όλο και πιο οξείες νότες, όσο η ταχύτητα μεγαλώνει. Φθάνοντας σε μια ορισμένη ταχύτητα, η τελευταία αντιληπτή νότα για τα ανθρώπινα αυτιά δίνει θέση σε μια κραυγή οξεία και ακολουθεί σιωπή. Η ταχύτητα της κίνησης προκαλεί μια αύξηση της θερμότητας, κατόπιν το μάτι βλέπει το αντικείμενο να παίρνει ένα σκοτεινό χρώμα.Ο Kandinsky αντίστοιχα μιλά για την πνευματική επενέργεια των χρωμάτων, αποδίδοντας στο κίτρινο, το θερμότερο χρώμα, τις ιδιότητες της υπέρβασης των ορίων προς τον άνθρωπο, τη διάχυση προς το περιβάλλον, τον οξύ ήχο της σάλπιγγας, που το ανθρώπινο αυτί δεν αντέχει για πολύ, και το μάτι αναζητά την ηρεμία στο βαθύ μπλέ (ψυχρό χρώμα).
Το ανοιχτό μπλέ, ως ουράνιο χρώμα, έχει τον ήχο του αυλού, το σκούρο του τσέλου και το βαθύ του κοντραμπάσου. Το κόκκινο εκπέμπει ενσυνείδητη τεράστια δύναμη, σχετίζεται με τη γη και τη φωτιά, την ανδρική ωριμότητα, με τον παθιασμένο ήχο του τσέλου και την αγνή χαρά με τον ήχο του βιολιού.Η αντιστοιχία στην απεικόνιση των 3 βασικών χρωμάτων με τα 3 βασικά σχήματα δεν είναι τυχαία. Το τετράγωνο εκφράζει το σταθερό, σωματικό στοιχείο του πάθους που ζωντανεύει και παίρνει το χρώμα της δράσης, της φωτιάς. Το κίτρινο γίνεται περισσότερο οξύ σε ένα τρίγωνο, είναι γήινο χρώμα που ανυψώνεται και, όπως ο ήλιος, εκπέμπει τη λάμψη του προς όλες τις κατευθύνσεις. Το μπλε εκφράζει καλύτερα τη φύση του σε ένα κύκλο.Αν κατασκευάσει κανείς δύο κύκλους ίδιου μεγέθους και βάψει τον ένα κίτρινο και τον άλλο μπλέ, αντιλαμβάνεται με σύντομη συγκέντρωση πως το κίτρινο ακτινοβολεί, παίρνει μία κίνηση από το κέντρο και πλησιάζει σχεδόν εμφανώς τον άνθρωπο. Το μπλε αναπτύσσει μια συγκεντρική κίνηση, όπως ένα σαλιγκάρι, και απομακρύνεται από τον άνθρωπο. Είναι μια φυγόκεντρος σπειροειδής κίνηση του κίτρινου, όπως το φως του ήλιου. Είναι μια τάση συσπείρωσης του μπλε προς το κέντρο του, όπως μια θαλάσσια δίνη.Στα Μικρά Φυσικά του Αριστοτέλη αναφέρεται ότι το χρώμα ή είναι το όριο ή είναι αυτό το ίδιο όριο.Οι Πυθαγόρειοι ονόμαζαν την επιφάνεια του σώματος χρώμα (χροιά). Το χρώμα υπάρχει στο όριο. Ίδιοι όροι που στον αέρα προκαλούν φως και σκοτάδι, στα σώματα παράγουν λευκό και μαύρο. Η αίσθηση της όρασης παράγεται από την επαφή και όχι από την ακτινοβολία.
Επίσης αποτελεί κληροδότημα των Πυθαγόρειων ότι τα 7 είδη χρώματος είναι σε αναλογία προς τις 7 νότες του επταχόρδου. Στην πραγματεία Περί Ψυχής του Αριστοτέλη αναφέρεται ότι η γραμμή, όταν κινηθεί, παράγει επιφάνεια και το σημείο, όταν κινηθεί, παράγει γραμμή, άρα οι κινήσεις των μονάδων της ψυχής θα είναι γραμμές.Επίσης, κατά τον Αριστοτέλη, κάθε χρώμα μπορεί να κινεί το κατ'ενέργεια διαφανές και αυτή μπορεί να είναι η φύση του χρώματος, γι' αυτό δεν υπάρχει ορατό χωρίς φως, αλλά μόνο στο φως είναι ορατό κάθε χρώμα κάθε πράγματος. Επιδεκτικό χρώματος είναι το άχρωμο, και ήχου το χωρίς ήχο. Η ουσία του χρώματος είναι να παράγει κίνηση στο κατ'ενέργεια διαφανές. Εντελέχεια του διαφανούς είναι το Φως. Η Φύση του Φωτός χαρακτηρίζεται από τη χωρίς όρια διαφάνεια, ενώ η φύση του διαφανούς σώματος έχει κάποιο όριο και αυτό το όριο, όπως φαίνεται από τα γεγονότα, είναι το χρώμα.Ο Kandinsky αναζητά και δημιουργεί τις βάσεις για μια νέα ζωγραφική με πηγή έμπνευσης και πυρήνα την ανύψωση του πνεύματος. Στη θεωρητική ανάλυση σημείο - γραμμή - επίπεδο αναφέρει ότι γραμμή είναι το σημείο σε κίνηση. Αποδίδονται διαφορετικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα στην ευθεία και στην καμπύλη, ενώ ο κύκλος αποτελεί το τέλειο σχήμα, καθώς όλα τα σημεία της περιφέρειας ισαπέχουν από το κέντρο.
Σχετικά με τα βασικά και συμπληρωματικά χρώματα και το λευκό και το μαύρο αναφέρει: «Σαν ένας μεγάλος κύκλος, σαν ένα φίδι που δαγκώνει την ουρά του (το σύμβολο του απείρου και της αιωνιότητας) στέκονται μπροστά μας τα 6 χρώματα, τα οποία σχηματίζουν ανά ζεύγη τρεις μεγάλες αντιθέσεις. Και δεξιά και αριστερά οι δυο μεγάλες δυνατότητες της σιωπής, εκείνη του θανάτου (μαύρο) και εκείνη της γέννησης (λευκό)».Η τάση αυτή που οδηγεί στην εσωτερική φύση, ακολουθεί με πειθαρχία το λόγο του Σωκράτη «Γνώθι σ'αυτόν!». Σταδιακά η συγκριτική μελέτη των στοιχείων κάθε τέχνης με όλες τις άλλες οδηγεί στη δημιουργία της Νέας Τέχνης, της νέας μουσικής, της νέας ζωγραφικής, που σε συνδοιασμό με νέες μορφές στην ποίηση και το χορό θα οδηγήσει στις χρυσές φλέβες της νέας ωραιότητας και τη δημιουργία της Μνημειώδους Τέχνης από τη συνένωση όλων των άλλων μορφών τέχνης.
Σε μια περίοδο παρακμής στον πνευματικό κόσμο, όπως την αποκαλεί, μιλά για ένα μεγάλο οξυγώνιο τρίγωνο πνευματικής ζωής. Ένα τρίγωνο που ακόμα και σε περιόδους που βασιλεύει ο υλισμός και το σκοτάδι, αυτό κινείται αργά αλλά σταθερά, με ακατανίκητη δύναμη, προς τα εμπρός και προς τα άνω. Εκεί που βρίσκεται σήμερα η υψηλότερη αιχμή, βρίσκεται αύριο το επόμενο τμήμα. Στην αιχμή της ανώτατης αιχμής βρίσκεται μερικές φορές ένας μόνο άνθρωπος.Έρχεται ο αθέατος Μωυσής, και ο λόγος του ακούγεται πρώτα από τον καλλιτέχνη. Ασυνείδητα στην αρχή και έπειτα ακολουθεί το κάλεσμα και αναρωτιέται Πώς, και μέσα στο ίδιο το ερώτημα βρίσκεται ο σπόρος της θεράπευσης. Η ψυχική διέγερση του καλλιτέχνη κάνει το πιο επεξεργασμένο βίωμά του να αναβλύσει, μπαίνοντας στο δρόμο να ξαναβρεί το χαμένο Τι, την ψυχή της τέχνης, που θα προσφέρει στο σώμα της (το Πώς), τη δυνατότητα να ζήσει μια πλήρη και υγιή ζωή, όπως ακριβώς ένας άνθρωπος ή ένας λαός.Ο Wassily Kandinsky, ως γαλάζιος καβαλάρης, ως μυθικός ιππότης, ανοίγει αυτό τον πνευματικό δρόμο στην τέχνη, θυμίζοντας ξανά τις αληθινές αξίες και αφυπνίζοντας τη συνείδηση των αναζητητών της αλήθειας. Δίνει την ώθηση να εκφραστεί η εσωτερική αναγκαιότητα σαν μια κίνηση προς τα εμπρός και επάνω.«Ωραίο είναι εκείνο που είναι εσωτερικά ωραίο». W.Kandinsky.
Βιβλιογραφία :
1. Για το Πνευματικό στην Τέχνη W.Kandinsky εκδόσεις Νεφέλη
2. Σημείο - Γραμμή - Επίπεδο « « εκδ. Δωδώνη
3. KANDINSKY U.B.Malorny εκδ. Tashen
4. Ίσις Αποκαλυμμένη H.P.Blavatsky εκδ. Ιάμβλιχος
5. Σκεπτομορφές A.Bessant- C.W.Leadbeater
6. Ανθρώπινη Αύρα Joserh Ostrom εκδ. Διόπτρα
7. Χρωματοθεραπεία Ρ.Β.Άμπερ εκδ. Κέδρος
8. Κυμβάλιον. Η Ερμητική Επιστήμη εκδ. ΕΝΑ
9. Περί Ψυχής, Μικρά Φυσικά Αριστοτέλους
10. BAUHAUS
